“Qafqazda dövlətlərarası münasibətlər: 100 il əvvəl və müasir dövr” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans
“Qafqazda dövlətlərarası münasibətlər: 100 il əvvəl və müasir dövr” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans
AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutu 23-24 may tarixlərində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyinə həsr olunmuş “Qafqazda dövlətlərarası münasibətlər: 100 il əvvəl və müasir dövr” adlı beynəlxalq elmi konfrans keçirmişdir. İki gün davam edəcək konfransda Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə, İran, Qazaxıstan, Çex Respublikası, Niderland Krallığı, Estoniya, Ukrayna və Gürcüstandan 201 alim və tədqiqatçının Qafqaz ölkələrinin geosiyasi şəraiti, regionda baş verən siyasi, sosial-iqtisadi və b. proseslər, Qafqazda münaqişələr və Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü, Qafqazda sivilizasiyaların və mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsinə və b. problemlərə həsr edilmiş 179 məruzəsi 20 bölmə iclasında müzakirə edilmişdir. Bölmə iclaslarına Azərbaycanın və xarici ölkələrin görkəmli alimləri sədrlik etmişlər.
Konfrans iştirakçıları Fəxri xiyabanda Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin məzarını ziyarət edərək çələng və çiçək dəstələri qoymuşlar. Daha sonra AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının Konfrans salonunda Azərbaycan Respublikasının dövlət himninin oxunması ilə konfransın açılışı olmuşdur. Açılış mərasimində universitet rektorları, millət vəkilləri, müvafiq sahənin tanınmış elm adamları və gənc alimlər iştirak etmişlər.
Azərbaycan Respublikasının Prezdenti cənab İlham Əliyevin konfrans iştirakçılarına müraciət məktubunu Prezident Administrasiyasının humanitar siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Fərəh Əliyeva oxumuşdur..
Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi haqqında” Sərəncamını xatırladan AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli 2018-ci ilin ölkəmizdə “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsini xalqımızın həyatında misilsiz hadisə kimi dəyərləndirib. Vurğulanıb ki, bu, müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublika olan AXC-yə verilən tarixi qiymətdir. Cəmi iki ilə yaxın yaşamış Cümhuriyyət zəngin dövlət quruculuğu təcrübəsi ilə milli dövlətçilik tarixində silinməz izlər qoyub, xalqın qəlbində azadlıq və istiqlal duyğularını gücləndirməklə respublikanın gələcək müstəqilliyi üçün etibarlı zəmin hazırlayıb. AXC parlamenti ölkədə yaşayan bütün xalqlara təmsil olunmaq hüququ verən ilk qanunverici orqan olmaqla, tolerantlığın və demokratiyanın Şərqdə ilk nümunəsidir.
AXC-nin elm və təhsil sahəsindəki xidmətlərindən bəhs edən AMEA-nın vitse-prezidenti bildirib ki, 1919-cu ildə Bakı Universitetinin fəaliyyətə başlaması ilə müsəlman Şərqində ilk dəfə dünyəvi təhsil verən ali məktəb yaradılıb. AXC parlamentinin qəbul etdiyi 230-dək qanun və qərar içərisində elm, təhsil və mədəniyyətin geniş yer tutduğu, ölkəmizdə akademik çalışmaların hələ Cümhuriyyət dövründə yarandığı diqqətə çatdırılıb. Cümhuriyyət dövründə bir neçə elmi-tədqiqat qurumlarının fəaliyyət göstərdiyini deyən İ.Həbibbəyli Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının akademik səviyyədə gördüyü işlər nəticəsində 1918-ci ilin mart soyqırımı ilə bağlı 36 cilddən ibarət nəşrin hazırlandığını vurğulayıb.
Akademik İ.Həbibbəyli Cümhuriyyətin yaranmasının xalqımızın qəlbində azadlıq və istiqlal duyğularını gücləndirdiyini, 1990-cı ildə ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə AXC-nin üçrəngli bayrağının Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət bayrağı kimi qəbul edildiyini deyib. O, Ümummilli Liderin müstəqil və güclü dövlət qurmaq ideyalarının bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirildiyini, iqtisadi, siyasi, elmi, mədəni və digər sahələrdə bir sıra uğurlara imza atıldığını bildirib.
Beynəlxalq tədbirin böyük ictimai və siyasi əhəmiyyətə malik olduğunu söyləyən İ.Həbibbəyli diqqətə çatdırıb ki, Qafqaz dünyanın bir çox dövlətlərinin diqqət mərkəzində və maraq dairəsində olan həssas regiondur. On ölkədən 38-dən çox xarici tədqiqatçının iştirak etdiyi bu konfrans AXC-nin ideyalarını yenidən araşdırmağa və dəyərləndirməyə kömək göstərəcək.
Dövlət müstəqilliyini bərpa edən xalqımızın müasir dövrdə yeni nailiyyətlərə imza atdığını bildirən AMEA-nın İctimai Elmlər Bölməsinin akademik-katibi, akademik Nərgiz Axundova deyib: “Bu nailiyyətlər gerçək tarixi ənənələri bilmədən mümkün ola bilməz. Müstəqillik dövründə elmi, mədəni, iqtisadi və digər sahələrdə müəyyən məsələləri həll edən Azərbaycan dövləti öz tarixi təcrübəsindən geniş faydalanıb. Azərbaycan tarixinin öyrənilməsinin elmi-nəzəri və praktik əhəmiyyəti, ilk növbədə, bir sıra amillərlə səciyyələnir. Onlardan ən əsası Şərqdə ilk dünyəvi müsəlman dövləti olan AXC-nin təcrübəsinin öyrənilməsidir. Cümhuriyyətin həyata keçirdiyi tədbirlər müasir dövrdə də demokratik normaların əsasları hesab olunur. Həmin dövrdə müxtəlif sahələrdə qəbul olunan qərarlar və aparılan islahatlarla yanaşı, AXC, ilk növbədə, dövlətçilik ənənələrini formalaşdırıb və bunun üçün çalışıb”.
Qafqazşünaslıq İnstitutunun direktoru, Milli Məclisin deputatı, AMEA-nın müxbir üzvü Musa Qasımlı beynəlxalq konfransın proqramı, bölmə iclasları və müzakirə olunacaq məsələlər barədə məlumat verib. Bildirilib ki, konfransın bölmə iclaslarında yerli və xarici tədqiqatçıların Qafqaz ölkələrinin geosiyasi şəraiti, regionda cərəyan edən siyasi, sosial-iqtisadi və digər proseslər, o cümlədən Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü ilə bağlı 180-dək məruzəsi dinləniləcək. İclaslara Azərbaycanın və xarici ölkələrin görkəmli alimləri sədrlik edəcəklər.
Milli Məclisin deputatları Hikmət Babaoğlu, Fazil Mustafa və digər çıxış edənlər cəmi 23 ay mövcud olmasına baxmayaraq AXC-nin fəaliyyətinin böyük tarixi əhəmiyyət daşıdığını söyləyib, Azərbaycan dövlətçilik ənənələrinin qorunmasında Cümhuriyyətin mühüm rolundan söz açıblar. Bildirilib ki, AXC-nin yaranması dövlətçilik tariximizdə mühüm mərhələlərdən biridir. Xalq Cümhuriyyəti özündən əvvəlki Azərbaycan dövlətçiliyinin, bir növ, məntiqi davamı kimi meydana çıxıb, sonrakı dövrlərdə də müstəqil Azərbaycanın əsaslarını yaradıb. Ulu öndər Heydər Əliyevin hələ 1998-ci ilin yanvarında AXC-nin yaranmasının 80-ci ildönümü ilə əlaqədar imzaladığı Sərəncam bu tarixi yaddaşa, tarixi əsaslara söykənirdi.
Türkiyənin Atatürk Universitetinin professoru İbrahim Ethem Atnur, Qazaxıstanın Dövlət Tarix İnstitutunun direktoru, professor Burkitbəy Ayağan, Rusiya Elmlər Akademiyası Cənub Elm Mərkəzinin humanitar tədqiqatlar şöbəsinin müdiri, professor Yevgeni Krinko, Suxumi Dövlət Universiteti Qafqazın Geotarixi və Geosiyasi Araşdırmaları Mərkəzinin prezidenti, professor Quram Marxuliya, çexiyalı tədqiqatçı Pyotr Vaqner, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin xarici ölkələrin yeni və ən yeni tarixi kafedrasının dosenti Oleq Kupçik çıxış edərək AXC və onun qurucuları ilə bağlı fikirlərini bölüşüblər. AXC-nin Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafındakı rolundan danışan alimlər Cümhuriyyətin yalnız türk dünyasının deyil, müsəlman aləminin və bütövlükdə Şərq tarixinin ən parlaq səhifələrindən biri olduğunu vurğulayıblar.
AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli açılış nitqi söyləmişdir. Sonra təbrik çıxışları olmuşdur. AMEA İctimai Elmlər Bölməsinin akademik katibi, akademik Nərgiz Axundova, Türkiyə Atatürk Universitetinin professoru İbrahim Ethem Atnur, Qazaxıstan Respublikası Dövlət Tarix İnstitutunun direktoru, professor Burkitbəy Ayağan, Rusiya Elmlər Akademiyası Cənub Elm Mərkəzinin humanitar tədqiqatlar şöbəsinin müdiri, professor Yevgeniy Krinko, Suxumi Dövlət Universiteti Qafqazın Geotarixi və Geosiyasi Araşdırmaları Mərkəzinin prezidenti, professor Quram Marxuliya, Çex Respublikasından tədqiqatçı Pyotr Vaqner, T.Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetinin xarici ölkələrin yeni və ən yeni tarixi kafedrasının dosenti Oleq Kupçik, AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Musa Qasımlı və b. çıxış etmişlər.
